Nowogród

Szerokość geogr. N53.225593
Długość geogr. E21.878423
 
Zawiera się w
 
Miejsce zawiera

Opis

Nowogród, osada miejska nad rzeką Narwią z lew. brzegu, naprzeciwko ujścia rzeki Pisi, pow. Łomżyński, gmina i parafia Nowogród.
Leży w malowniczem położeniu, na krawędzi wyżynywzniesienia 450 stóp npm, a 125 stóp nad poziom doliny nadrzecznej, szeroko tu się rozciągającej, z widokiem na Narew, mającą tu 320 stóp szerokości i na lasy dawnej puszczy nowogrodzkiej. Odległa 14 wiorst od Łomży, 133 wiorsty od Warszawy, posiada kościół prafialny murowany, dom przytułku dla ubogich, dwie synagogi, szkołę początkową, urząd gminny, 307 domów (3 murowane), 3078 mk. i 5589 mórg ziemi należącej do mieszczan; stacyję pocztową Łomża.
W 1807r. było tu 190 domów, w 1827r. 220 domów, w 1860r. 257 domów (2 mur.)i 2275 mieszkańców (1111 żyd.). Z zakładów fabrycznycj istniały tu 1860r. drobne fabryki grubego sukna ( z produkcją na 4000 rubli srebrem), 8 arbarni, cegielnia, fabryka mydła i świec. Ludność chrześcijańska trudni się rolnictwem.
Położenie samo przy zbiegu dwóchrzek, wskazuje iż w odległej starożytności istniała tu osada, a zapewne i gród. W 1379r. Ziemowit III ks. mazowiecki, dzieląc swe księstwo miedzy synów, nadaje Nowogród Janowi. W 1400r. założył tu ks. Janusz (Starszy) mazowiecki, kościół, a parafię utworzył w 1409r. Jakub, biskup płocki. Osada sama musiała być już wtedy miastem , gdyż Bolesław książę warszawski, wyszogrodzki i zakroczymski nadając w 1434r. prawo magdeburskie, potwierdził dawne przywileje. Pozwalając na zbudowanie łaźni, zastrzega sobie i następcom bezpłatną kąpiel raz w tygodniu,
Położonie nadrzeczne sprzyjając handlowi, przyczyniło się do wzrostu miasta, Nowogród leżał przy trakcie handlowym z Warszawy do Królewca. Według lustracyi z 1564 r. było 300 domów, 14 szewców, 16 kołodziejów. Inni rzemieślnicy, jako wolni od opłat, nie podani. W 1615 r, pożar zniszczył miasto, Według lustracyi z 1620 r. ogólny dochód wynosił 740 zł. 15 gr. Młynów na Narwi i Pisi było 17. Piwowarek 14, dających po beczce piwa (2 sądy) co kwartał do dworu, za beczkę dostają po 6 groszy. Piwowarowie zalewają na słód po 6 korcy, płacą od słodu piwnego i gorzałczanego po 9 groszy. Rybacy dają po 60 szczuk łokietnych, prócz czynszu. Szewcy, kołodzieje, bednarze, kowale, tessarzowie, przetacznicy, stelmachowie po 1 fl, 3 gr. płacą (Star. Polska, I, str. 639, wyd. 2). Władysław IV w 1637 r. nadaje mieszczanom wolne rybołówstwo na Narwi i Pisi. Maria Ludwika, ujęta pięknością położenia, zbudowała sobie nad Narwią, o 2 wiorsty w stronie płn.-zach. od miasta, siedzibę, zniszczoną przez Szwedów. Było to zapewne miejsce dawnego grodu książęcego.
Wolny wręb nadany w 1652 r. mieszczanom, pozwolił im szybko odbudować miasto. Powtórny pożar w 1778 r. zniszczył je do szczętu.
Za rządów pruskich, uspławnienie Pisi ożywiło ruch handlowy, który znowu upadł z chwilą utworzenia ks. warszawskiego i przeprowadzenia granicy, utrudniającej ruch handlowy, Mieszczan rolników tutejszych zwą gryczanami, od ulubionych im placków gryczanych. Gmina N. obejmuje tylko osadę miejską i należy do sądu gminnego okręgu II w Miastkowie. N. par, dek. łomżyński, ma 9420 dusz. Kościół obecny odbudowany w 1821 r, kaplica św. Ducha założona w 1609 r. przez mieszczan. Nowogródzkie starostwo niegrodowe, zwane także leśnictwem kupiskim, leżało w wpjew. mazowieckiem, w ziemi łomżyńskiej.
W 1771 roku zaliczały się doń wsie: Nowogród, Kupiski, Czerwone, Kąty, Zabiele i leśnictwo kupiskie, które posiadał Jerzy Mniszech, kasztelan krakowski, opłacając zeń kwarty 13182 złp. 7 gr. Na sejmie warszawskim z 1778—1775 Stany Rzplitej zapewniły dożywocie na temże stwie Antoniemu ks, Sułkowskiemu, w razie nastąpionej śmierci Mniszcha, Dobra rządowe Nowogród miały po 1831 roku 72,537 mr. obszaru, z czego po oddzieleniu majoratu, nadanego 1838 r. gonerałowi ks. Szachowskiemu, pozostało w 1854 roku ogólnej rozległości 45142 mr. tak w gruntach folwarcznych, jakoteż i włościańskich, a mianowicie; wójtostwo Lipniki 136 mr.; miasto i wójtostwo Nowogród 222 mr. probostwo Nowogród 10 mr.: las 14574 mr. odpadki leśne 4047 mr., past. 849 mr.; rzeka Narew 167 mr; rzeka Pisna_ 201 mr; wie Baba 2 gr. mr, 13 Baliki mr. 204 wś Bindużka mr. 245; wieś Brzezina al. Brzozowa 787mr. wS Czarnia mr. 1235; wś Dawia 240mr.; wś Dembniki mr 556.; wieś Dobry Las 2241 mr; wś Gawrychy 753 mr. ws Gaski 748 mr; wś Gietki 708 ar; wś Jankowo i Młodzianowo 256 mr; wś Krasny Borek 278 mr; wś Kuzie 1339 mr.; wś Lipniki 4529 mr.; wś Morgowniki 253 mr. wś Niksowizna 1069 mr.; wś Plewkowo ?97 mr; wś Popiołki 297 mr; wś Poręby 544 mr.; wieś Szafranki 2129 mr.; wieś Śliwiki 477 mr; wś Tartak 831 mr.; wś Złota Góra 129 mr; wś Korwki 252 mr.; wś Serwatki 267 mr; wś Skroda Ruda 722 mr.; wś Ptaki 104 mr.; wś Zrębiska 109 mr.; wś Jurki 187 mr; Piasutno 1101 mr. Majorat gen. Szachowskiego miał w 1854 r. 27395 mr. tak fol warcznych jak i włościańskich. Fol, Kupiski 1950 mr.; fol. i wójtostwo Łomżyca 176 mr. fol, Miastkowo 671 mr.; sołectwo Miastkowe 70 mr.; odpadki 449 mr.; Łąki Bartne 748 rar. | wody 282 mr.; osady służby leśnej 171 mr. lasy 6125,
W 1866 r. istniały na tym obszarze następne wsie: Kupiski os, 68, z gr. mr 2210; Miastkowo os. 27, s gr. mr. 812; Borzenica os 12, z gr. mr. 408; Jednaczewo os, 43 | gr. mr. 789; Szabłok os. 16, z gr, mr, 386 Łomżyca os. 35, z gr. mr. 1087; Mątwica os 68, z gr. mr. 2054; Bartkowizna os. 2, z gr. mr. 67; Kule os. 2, z gr. mr. 133; Rybaki os. 15, z gr. mr. 474; Kraska os. 23, z gr. mr 348; Janowo os. 50, z gr. mr. 151; Stanisławowo os. 35, z gr. mr. 713; Parzychy os. 10 z gr. mr. 151; Wyk os. 86, z gr. mr. 1601 Zbójna os. 98, z gr. 058; Gontarze os. 21, 2 gr. mr. 452; Pianki os. 44, z gr. mr. 720 Ossowiec os. 43, z gr. me. 791; Laski os. 60 z gr. mr. 1338; Rzym Tabory os. 12, zgr |mr. 307; Gąski os. 6, z gr. mr. 88; Gawrychy os. 23, z gr. mr. 178; Dobry Las os, 12, z gr mr. 23; Dębinki os. 39, z gr. mr. 206; Czarnia os. 10, z gr. mr. 13; Kuze os. 16, z gi mr. 5: Bindużki os. 6, z gr. mr. 22; Ruda Ossowiecka os. 14, z gr. mr. 380. Nowogrodzkie leśnictwo rządowe, zwane dawniej Łach: potem Kupiski, obejmuje lasy dawnej puszczy nowogrodzkiej, rozciągającej się po brzegach rz. Pisi i w nizinie rozległej, przerzniętej przez Skrwę i Rozogę. Lasy te zajmują 31,892 m.
Puszcza nowogrodzka była własnością królewską; istniał tu dwór myśliwski, W 1808 odkryto bursztyn na gruntach wsi: Lipniki, Dębe, Łyse, położonych nad rz, Skrwą. Prawo poszukiwania bursztynu we wszystkich wsiach leśnictwa Nowogród i Mały Płock wydzierżawiano od 1816 do 1845 r. i później od 1852 do 1854 za sumę od 20 do 750 rubli srebrem rocznie. Ogółem dochód wyniósł 6392 rs,.

OBJAŚNIENIE SKRÓCEŃ
najczęściej w tem dziele używanych.

Mapa miejsc

Odwołania

  1. Agnieszka Barszcz
  2. Ewa Błędos
  3. Katarzyna Charubin
  4. Marianna Cybulska
  5. Ignacy Dardziński
  6. Adela Dobkowska
  7. Rozalia Duda
  8. Katarzyna Flera
  9. Katarzyna Florczyk
  10. Marcjanna Gadomska
  11. Rodzina Mikołaj Gadomski iMarianna Piascińska
    1. Mikołaj Gadomski
    2. Marianna Piascińska
  12. Mikołaj Gadomski
  13. Katarzyna Gleba
  14. Marianna Kajka
  15. Rozalia Kijek
  16. Rodzina Tomasz Kijek iKatarzyna Piaścik
    1. Tomasz Kijek
    2. Katarzyna Piaścik
  17. Tomasz Kijek
  18. Katarzyna Klimaszewska
  19. Katarzyna Kozioł
  20. Marianna Krajewska
  21. Rodzina Maciej Kulas iKatarzyna Piaścik
    1. Maciej Kulas
    2. Katarzyna Piaścik
  22. Maciej Kulas
  23. Rodzina Michał Kuzia iMarianna Piaścik
    1. Michał Kuzia
    2. Marianna Piaścik
  24. Michał Kuzia
  25. Małgorzata Justyna Lipka
  26. Teofila Lutrzykowska
  27. Jan Lutrzykowski
  28. Piotr Lutrzykowski
  29. Rodzina Piotr Lutrzykowski iRozalia Piaścińska
    1. Piotr Lutrzykowski
    2. Rozalia Piaścińska
  30. Stanisław Morze
  31. Rodzina Stanisław Morze iMarianna Piaścińska
    1. Stanisław Morze
    2. Marianna Piaścińska
  32. Ewa Nalewajko
  33. Franciszka Nosek
  34. Magdalena Olszewik
  35. Barbara Ostrowska
  36. Franciszka Parzych
  37. Marcjanna Piarda
  38. Marianna Piascińska
  39. Łukasz Piasciński
  40. Andrzej Piasczyński
  41. Stanisław Piasczyński
  42. Bartłomiej Piaszczyk
  43. Rodzina Bartłomiej Piaszczyk iMarianna Wojtkiewicz
    1. Marianna Wojtkiewicz
    2. Bartłomiej Piaszczyk
  44. Rodzina Benedykt Piaszczyk iMarianna Krajewska
    1. Marianna Krajewska
    2. Benedykt Piaszczyk
  45. Benedykt Piaszczyk
  46. Rodzina Bonifacy Piaszczyk iKatarzyna Klimaszewska
    1. Bonifacy Piaszczyk
    2. Katarzyna Klimaszewska
  47. Bonifacy Piaszczyk
  48. Ignacy Piaszczyk
  49. Rodzina Ignacy Piaszczyk iKatarzyna Kozioł
    1. Katarzyna Kozioł
    2. Ignacy Piaszczyk
  50. Rodzina Jakub Piaszczyk iKatarzyna Piaszczyk
    1. Jakub Piaszczyk
    2. Katarzyna Piaszczyk
  51. Jakub Piaszczyk
  52. Józef Piaszczyk
  53. Rodzina Józef Piaszczyk iKatarzyna Piaszczyk
    1. Józef Piaszczyk
    2. Katarzyna Piaszczyk
  54. Karol Piaszczyk
  55. Rodzina Karol Piaszczyk iKatarzyna Piątek
    1. Karol Piaszczyk
    2. Katarzyna Piątek
  56. Katarzyna Piaszczyk
  57. Katarzyna Piaszczyk
  58. Marianna Piaszczyk
  59. Rodzina Mateusz Piaszczyk iKatarzyna Charubin
    1. Mateusz Piaszczyk
    2. Katarzyna Charubin
  60. Mateusz Piaszczyk
  61. Rodzina Mikołaj Piaszczyk iMarianna Piaszczyk
    1. Mikołaj Piaszczyk
    2. Marianna Piaszczyk
  62. Mikołaj Piaszczyk
  63. Szymon Piaszczyk
  64. Rodzina Szymon Piaszczyk iRozalia Tomaszczyk
    1. Rozalia Tomaszczyk
    2. Szymon Piaszczyk
  65. Tomasz Piaszczyk
  66. Rodzina Tomasz Piaszczyk iRozalia Duda
    1. Tomasz Piaszczyk
    2. Rozalia Duda
  67. Elżbieta Piaszczyńska
  68. Marianna Piaszczyńska
  69. Regina Piaszczyńska
  70. Adam Piaszczyński
  71. Franciszek Piaszczyński
  72. Jakub Piaszczyński
  73. Rodzina Jan Piaszczyński iFranciszka Parzych
    1. Jan Piaszczyński
    2. Franciszka Parzych
  74. Jan Piaszczyński
  75. Jan Piaszczyński
  76. Rodzina Jan Piaszczyński iKatarzyna Florczyk
    1. Jan Piaszczyński
    2. Katarzyna Florczyk
  77. Józef Piaszczyński
  78. Rodzina Józef Piaszczyński iHelena Szablak
    1. Helena Szablak
    2. Józef Piaszczyński
  79. Józef Piaszczyński
  80. Rodzina Józef Piaszczyński iPetronela Serafin
    1. Józef Piaszczyński
    2. Petronela Serafin
  81. Mikołaj Piaszczyński
  82. Rodzina Mikołaj Piaszczyński iKlara Poreda
    1. Mikołaj Piaszczyński
    2. Klara Poreda
  83. Rodzina Stanisław Piaszczyński iAnna Serwatko
    1. Anna Serwatko
    2. Stanisław Piaszczyński
  84. Stanisław Piaszczyński
  85. Rodzina Walenty Piaszczyński iMarianna Kajka
    1. Marianna Kajka
    2. Walenty Piaszczyński
  86. Walenty Piaszczyński
  87. Rodzina Walenty Piaszczyński iMarianna Piaszczyńska
    1. Marianna Piaszczyńska
    2. Walenty Piaszczyński
  88. Walenty Piaszczyński
  89. Rodzina Walenty Piaszczyński iMarianna Cybulska
    1. Walenty Piaszczyński
    2. Marianna Cybulska
  90. Rodzina Wojciech Piaszczyński iElżbieta Piaszczyńska
    1. Elżbieta Piaszczyńska
    2. Wojciech Piaszczyński
  91. Wojciech Piaszczyński
  92. Rodzina Andrzej Piaścik iAgnieszka Barszcz
    1. Andrzej Piaścik
    2. Agnieszka Barszcz
  93. Andrzej Piaścik
  94. Andrzej Piaścik
  95. Bartłomiej Piaścik
  96. Rodzina Bartłomiej Piaścik iRozalia Kijek
    1. Rozalia Kijek
    2. Bartłomiej Piaścik
  97. Józef Piaścik
  98. Rodzina Józef Piaścik iBarbara Ostrowska
    1. Józef Piaścik
    2. Barbara Ostrowska
  99. Rodzina Józef Piaścik iMarianna Szymczyk
    1. Marianna Szymczyk
    2. Józef Piaścik
  100. Rodzina Józef Piaścik iFranciszka Nosek
    1. Franciszka Nosek
    2. Józef Piaścik
  101. Józef Piaścik
  102. Józef Piaścik
  103. Katarzyna Piaścik
  104. Katarzyna Piaścik
  105. Katarzyna Piaścik
  106. Marianna Piaścik
  107. Małgorzata Piaścik
  108. Stanisław Piaścik
  109. Rodzina Stanisław Piaścik iKatarzyna Prusinowska
    1. Stanisław Piaścik
    2. Katarzyna Prusinowska
  110. Wojciech Piaścik
  111. Wojciech Piaścik
  112. Rodzina Wojciech Piaścik iEwa Błędos
    1. Ewa Błędos
    2. Wojciech Piaścik
  113. Rodzina Wojciech Piaścik iMarianna Walczyk
    1. Wojciech Piaścik
    2. Marianna Walczyk
  114. Konstancja Piaścińska
  115. Marianna Piaścińska
  116. Rozalia Piaścińska
  117. Grzegorz Piaściński
  118. Rodzina Grzegorz Piaściński iMarianna Ruchała
    1. Marianna Ruchała
    2. Grzegorz Piaściński
  119. Rodzina Jakub Piaściński iEwa Nalewajko
    1. Ewa Nalewajko
    2. Jakub Piaściński
  120. Jakub Piaściński
  121. Rodzina Jan Piaściński iMarcjanna Piarda
    1. Jan Piaściński
    2. Marcjanna Piarda
  122. Jan Piaściński
  123. Rodzina Jan Piaściński iMarianna Ptaszyńska
    1. Marianna Ptaszyńska
    2. Jan Piaściński
  124. Jan Piaściński
  125. Rodzina Józef Piaściński iMarianna Ruszczyk
    1. Marianna Ruszczyk
    2. Józef Piaściński
  126. Józef Piaściński
  127. Rodzina Maciej Piaściński iKatarzyna Skowrońska
    1. Katarzyna Skowrońska
    2. Maciej Piaściński
  128. Maciej Piaściński
  129. Michał Piaściński
  130. Rodzina Michał Piaściński iZuzanna Popiołek
    1. Zuzanna Popiołek
    2. Michał Piaściński
  131. Paweł Piaściński
  132. Rodzina Paweł Piaściński iMarcjanna Gadomska
    1. Paweł Piaściński
    2. Marcjanna Gadomska
  133. Stanisław Piaściński
  134. Rodzina Stanisław Piaściński iKatarzyna Flera
    1. Stanisław Piaściński
    2. Katarzyna Flera
  135. Zachariasz Piaściński
  136. Rodzina Zachariasz Piaściński iKatarzyna Gleba
    1. Katarzyna Gleba
    2. Zachariasz Piaściński
  137. Katarzyna Piątek
  138. Zuzanna Popiołek
  139. Klara Poreda
  140. Katarzyna Prusinowska
  141. Marianna Ptaszyńska
  142. Marianna Ruchała
  143. Marianna Ruszczyk
  144. Petronela Serafin
  145. Anna Serwatko
  146. Katarzyna Skowrońska
  147. Helena Szablak
  148. Rodzina Julian Sztachelski iRegina Piaszczyńska
    1. Regina Piaszczyńska
    2. Julian Sztachelski
  149. Julian Sztachelski
  150. Paweł Szymańczyk
  151. Rodzina Paweł Szymańczyk iKonstancja Piaścińska
    1. Konstancja Piaścińska
    2. Paweł Szymańczyk
  152. Marianna Szymczyk
  153. Rozalia Tomaszczyk
  154. Rodzina Andrzej Tomaszewski iMałgorzata Piaścik
    1. Małgorzata Piaścik
    2. Andrzej Tomaszewski
  155. Andrzej Tomaszewski
  156. Marianna Walczyk
  157. Marianna Wojtkiewicz
  158. Jan Zaorski
  159. Rodzina Jan Zaorski iAdela Dobkowska
    1. Jan Zaorski
    2. Adela Dobkowska
  160. Felicjan Zuzga
  161. Jakub Zysk
  162. Rodzina Jakub Zysk iKatarzyna Piaścik
    1. Katarzyna Piaścik
    2. Jakub Zysk