Nowogród

Szerokość geogr. N53.225593
Długość geogr. E21.878423
 
Zawiera się w
 
Miejsce zawiera

Opis

Nowogród, osada miejska nad rzeką Narwią z lew. brzegu, naprzeciwko ujścia rzeki Pisi, pow. Łomżyński, gmina i parafia Nowogród.
Leży w malowniczem położeniu, na krawędzi wyżynywzniesienia 450 stóp npm, a 125 stóp nad poziom doliny nadrzecznej, szeroko tu się rozciągającej, z widokiem na Narew, mającą tu 320 stóp szerokości i na lasy dawnej puszczy nowogrodzkiej. Odległa 14 wiorst od Łomży, 133 wiorsty od Warszawy, posiada kościół prafialny murowany, dom przytułku dla ubogich, dwie synagogi, szkołę początkową, urząd gminny, 307 domów (3 murowane), 3078 mk. i 5589 mórg ziemi należącej do mieszczan; stacyję pocztową Łomża.
W 1807r. było tu 190 domów, w 1827r. 220 domów, w 1860r. 257 domów (2 mur.)i 2275 mieszkańców (1111 żyd.). Z zakładów fabrycznycj istniały tu 1860r. drobne fabryki grubego sukna ( z produkcją na 4000 rubli srebrem), 8 arbarni, cegielnia, fabryka mydła i świec. Ludność chrześcijańska trudni się rolnictwem.
Położenie samo przy zbiegu dwóchrzek, wskazuje iż w odległej starożytności istniała tu osada, a zapewne i gród. W 1379r. Ziemowit III ks. mazowiecki, dzieląc swe księstwo miedzy synów, nadaje Nowogród Janowi. W 1400r. założył tu ks. Janusz (Starszy) mazowiecki, kościół, a parafię utworzył w 1409r. Jakub, biskup płocki. Osada sama musiała być już wtedy miastem , gdyż Bolesław książę warszawski, wyszogrodzki i zakroczymski nadając w 1434r. prawo magdeburskie, potwierdził dawne przywileje. Pozwalając na zbudowanie łaźni, zastrzega sobie i następcom bezpłatną kąpiel raz w tygodniu,
Położonie nadrzeczne sprzyjając handlowi, przyczyniło się do wzrostu miasta, Nowogród leżał przy trakcie handlowym z Warszawy do Królewca. Według lustracyi z 1564 r. było 300 domów, 14 szewców, 16 kołodziejów. Inni rzemieślnicy, jako wolni od opłat, nie podani. W 1615 r, pożar zniszczył miasto, Według lustracyi z 1620 r. ogólny dochód wynosił 740 zł. 15 gr. Młynów na Narwi i Pisi było 17. Piwowarek 14, dających po beczce piwa (2 sądy) co kwartał do dworu, za beczkę dostają po 6 groszy. Piwowarowie zalewają na słód po 6 korcy, płacą od słodu piwnego i gorzałczanego po 9 groszy. Rybacy dają po 60 szczuk łokietnych, prócz czynszu. Szewcy, kołodzieje, bednarze, kowale, tessarzowie, przetacznicy, stelmachowie po 1 fl, 3 gr. płacą (Star. Polska, I, str. 639, wyd. 2). Władysław IV w 1637 r. nadaje mieszczanom wolne rybołówstwo na Narwi i Pisi. Maria Ludwika, ujęta pięknością położenia, zbudowała sobie nad Narwią, o 2 wiorsty w stronie płn.-zach. od miasta, siedzibę, zniszczoną przez Szwedów. Było to zapewne miejsce dawnego grodu książęcego.
Wolny wręb nadany w 1652 r. mieszczanom, pozwolił im szybko odbudować miasto. Powtórny pożar w 1778 r. zniszczył je do szczętu.
Za rządów pruskich, uspławnienie Pisi ożywiło ruch handlowy, który znowu upadł z chwilą utworzenia ks. warszawskiego i przeprowadzenia granicy, utrudniającej ruch handlowy, Mieszczan rolników tutejszych zwą gryczanami, od ulubionych im placków gryczanych. Gmina N. obejmuje tylko osadę miejską i należy do sądu gminnego okręgu II w Miastkowie. N. par, dek. łomżyński, ma 9420 dusz. Kościół obecny odbudowany w 1821 r, kaplica św. Ducha założona w 1609 r. przez mieszczan. Nowogródzkie starostwo niegrodowe, zwane także leśnictwem kupiskim, leżało w wpjew. mazowieckiem, w ziemi łomżyńskiej.
W 1771 roku zaliczały się doń wsie: Nowogród, Kupiski, Czerwone, Kąty, Zabiele i leśnictwo kupiskie, które posiadał Jerzy Mniszech, kasztelan krakowski, opłacając zeń kwarty 13182 złp. 7 gr. Na sejmie warszawskim z 1778—1775 Stany Rzplitej zapewniły dożywocie na temże stwie Antoniemu ks, Sułkowskiemu, w razie nastąpionej śmierci Mniszcha, Dobra rządowe Nowogród miały po 1831 roku 72,537 mr. obszaru, z czego po oddzieleniu majoratu, nadanego 1838 r. gonerałowi ks. Szachowskiemu, pozostało w 1854 roku ogólnej rozległości 45142 mr. tak w gruntach folwarcznych, jakoteż i włościańskich, a mianowicie; wójtostwo Lipniki 136 mr.; miasto i wójtostwo Nowogród 222 mr. probostwo Nowogród 10 mr.: las 14574 mr. odpadki leśne 4047 mr., past. 849 mr.; rzeka Narew 167 mr; rzeka Pisna_ 201 mr; wie Baba 2 gr. mr, 13 Baliki mr. 204 wś Bindużka mr. 245; wieś Brzezina al. Brzozowa 787mr. wS Czarnia mr. 1235; wś Dawia 240mr.; wś Dembniki mr 556.; wieś Dobry Las 2241 mr; wś Gawrychy 753 mr. ws Gaski 748 mr; wś Gietki 708 ar; wś Jankowo i Młodzianowo 256 mr; wś Krasny Borek 278 mr; wś Kuzie 1339 mr.; wś Lipniki 4529 mr.; wś Morgowniki 253 mr. wś Niksowizna 1069 mr.; wś Plewkowo ?97 mr; wś Popiołki 297 mr; wś Poręby 544 mr.; wieś Szafranki 2129 mr.; wieś Śliwiki 477 mr; wś Tartak 831 mr.; wś Złota Góra 129 mr; wś Korwki 252 mr.; wś Serwatki 267 mr; wś Skroda Ruda 722 mr.; wś Ptaki 104 mr.; wś Zrębiska 109 mr.; wś Jurki 187 mr; Piasutno 1101 mr. Majorat gen. Szachowskiego miał w 1854 r. 27395 mr. tak fol warcznych jak i włościańskich. Fol, Kupiski 1950 mr.; fol. i wójtostwo Łomżyca 176 mr. fol, Miastkowo 671 mr.; sołectwo Miastkowe 70 mr.; odpadki 449 mr.; Łąki Bartne 748 rar. | wody 282 mr.; osady służby leśnej 171 mr. lasy 6125,
W 1866 r. istniały na tym obszarze następne wsie: Kupiski os, 68, z gr. mr 2210; Miastkowo os. 27, s gr. mr. 812; Borzenica os 12, z gr. mr. 408; Jednaczewo os, 43 | gr. mr. 789; Szabłok os. 16, z gr, mr, 386 Łomżyca os. 35, z gr. mr. 1087; Mątwica os 68, z gr. mr. 2054; Bartkowizna os. 2, z gr. mr. 67; Kule os. 2, z gr. mr. 133; Rybaki os. 15, z gr. mr. 474; Kraska os. 23, z gr. mr 348; Janowo os. 50, z gr. mr. 151; Stanisławowo os. 35, z gr. mr. 713; Parzychy os. 10 z gr. mr. 151; Wyk os. 86, z gr. mr. 1601 Zbójna os. 98, z gr. 058; Gontarze os. 21, 2 gr. mr. 452; Pianki os. 44, z gr. mr. 720 Ossowiec os. 43, z gr. me. 791; Laski os. 60 z gr. mr. 1338; Rzym Tabory os. 12, zgr |mr. 307; Gąski os. 6, z gr. mr. 88; Gawrychy os. 23, z gr. mr. 178; Dobry Las os, 12, z gr mr. 23; Dębinki os. 39, z gr. mr. 206; Czarnia os. 10, z gr. mr. 13; Kuze os. 16, z gi mr. 5: Bindużki os. 6, z gr. mr. 22; Ruda Ossowiecka os. 14, z gr. mr. 380. Nowogrodzkie leśnictwo rządowe, zwane dawniej Łach: potem Kupiski, obejmuje lasy dawnej puszczy nowogrodzkiej, rozciągającej się po brzegach rz. Pisi i w nizinie rozległej, przerzniętej przez Skrwę i Rozogę. Lasy te zajmują 31,892 m.
Puszcza nowogrodzka była własnością królewską; istniał tu dwór myśliwski, W 1808 odkryto bursztyn na gruntach wsi: Lipniki, Dębe, Łyse, położonych nad rz, Skrwą. Prawo poszukiwania bursztynu we wszystkich wsiach leśnictwa Nowogród i Mały Płock wydzierżawiano od 1816 do 1845 r. i później od 1852 do 1854 za sumę od 20 do 750 rubli srebrem rocznie. Ogółem dochód wyniósł 6392 rs,.

OBJAŚNIENIE SKRÓCEŃ
najczęściej w tem dziele używanych.

Mapa miejsc

Odwołania

  1. Barszcz Agnieszka
  2. Błędos Ewa
  3. Charubin Katarzyna
  4. Cybulska Marianna
  5. Dardziński Ignacy
  6. Dobkowska Adela
  7. Duda Rozalia
  8. Flera Katarzyna
  9. Florczyk Katarzyna
  10. Gadomska Marcjanna
  11. Gadomski Mikołaj
  12. Rodzina Gadomski Mikołaj iPiascińska Marianna
  13. Gleba Katarzyna
  14. Kajka Marianna
  15. Kijek Rozalia
  16. Rodzina Kijek Tomasz iPiaścik Katarzyna
  17. Kijek Tomasz
  18. Klimaszewska Katarzyna
  19. Kozioł Katarzyna
  20. Krajewska Marianna
  21. Kulas Maciej
  22. Rodzina Kulas Maciej iPiaścik Katarzyna
  23. Rodzina Kuzia Michał iPiaścik Marianna
  24. Kuzia Michał
  25. Lipka Małgorzata Justyna
  26. Lutrzykowska Teofila
  27. Lutrzykowski Jan
  28. Lutrzykowski Piotr
  29. Rodzina Lutrzykowski Piotr iPiaścińska Rozalia
  30. Morze Stanisław
  31. Rodzina Morze Stanisław iPiaścińska Marianna
  32. Nalewajko Ewa
  33. Nosek Franciszka
  34. Olszewik Magdalena
  35. Ostrowska Barbara
  36. Parzych Franciszka
  37. Piarda Marcjanna
  38. Piascińska Marianna
  39. Piasciński Łukasz
  40. Piasczyński Andrzej
  41. Piasczyński Stanisław
  42. Rodzina Piaszczyk Bartłomiej iWojtkiewicz Marianna
  43. Piaszczyk Bartłomiej
  44. Piaszczyk Benedykt
  45. Rodzina Piaszczyk Benedykt iKrajewska Marianna
  46. Piaszczyk Bonifacy
  47. Rodzina Piaszczyk Bonifacy iKlimaszewska Katarzyna
  48. Rodzina Piaszczyk Ignacy iKozioł Katarzyna
  49. Piaszczyk Ignacy
  50. Piaszczyk Jakub
  51. Rodzina Piaszczyk Jakub iPiaszczyk Katarzyna
  52. Piaszczyk Józef
  53. Rodzina Piaszczyk Józef iPiaszczyk Katarzyna
  54. Piaszczyk Karol
  55. Rodzina Piaszczyk Karol iPiątek Katarzyna
  56. Piaszczyk Katarzyna
  57. Piaszczyk Katarzyna
  58. Piaszczyk Marianna
  59. Rodzina Piaszczyk Mateusz iCharubin Katarzyna
  60. Piaszczyk Mateusz
  61. Piaszczyk Mikołaj
  62. Rodzina Piaszczyk Mikołaj iPiaszczyk Marianna
  63. Piaszczyk Szymon
  64. Rodzina Piaszczyk Szymon iTomaszczyk Rozalia
  65. Rodzina Piaszczyk Tomasz iDuda Rozalia
  66. Piaszczyk Tomasz
  67. Piaszczyńska Elżbieta
  68. Piaszczyńska Marianna
  69. Piaszczyńska Regina
  70. Piaszczyński Adam
  71. Piaszczyński Franciszek
  72. Piaszczyński Jakub
  73. Piaszczyński Jan
  74. Rodzina Piaszczyński Jan iParzych Franciszka
  75. Rodzina Piaszczyński Jan iFlorczyk Katarzyna
  76. Piaszczyński Jan
  77. Piaszczyński Józef
  78. Piaszczyński Józef
  79. Rodzina Piaszczyński Józef iSzablak Helena
  80. Rodzina Piaszczyński Józef iSerafin Petronela
  81. Piaszczyński Mikołaj
  82. Rodzina Piaszczyński Mikołaj iPoreda Klara
  83. Piaszczyński Stanisław
  84. Rodzina Piaszczyński Stanisław iSerwatko Anna
  85. Piaszczyński Walenty
  86. Rodzina Piaszczyński Walenty iCybulska Marianna
  87. Rodzina Piaszczyński Walenty iPiaszczyńska Marianna
  88. Rodzina Piaszczyński Walenty iKajka Marianna
  89. Piaszczyński Walenty
  90. Rodzina Piaszczyński Wojciech iPiaszczyńska Elżbieta
  91. Piaszczyński Wojciech
  92. Piaścik Andrzej
  93. Rodzina Piaścik Andrzej iBarszcz Agnieszka
  94. Piaścik Andrzej
  95. Rodzina Piaścik Bartłomiej iKijek Rozalia
  96. Piaścik Bartłomiej
  97. Piaścik Józef
  98. Rodzina Piaścik Józef iSzymczyk Marianna
  99. Piaścik Józef
  100. Piaścik Józef
  101. Rodzina Piaścik Józef iNosek Franciszka
  102. Rodzina Piaścik Józef iOstrowska Barbara
  103. Piaścik Katarzyna
  104. Piaścik Katarzyna
  105. Piaścik Katarzyna
  106. Piaścik Marianna
  107. Piaścik Małgorzata
  108. Piaścik Stanisław
  109. Rodzina Piaścik Stanisław iPrusinowska Katarzyna
  110. Rodzina Piaścik Wojciech iWalczyk Marianna
  111. Piaścik Wojciech
  112. Piaścik Wojciech
  113. Rodzina Piaścik Wojciech iBłędos Ewa
  114. Piaścińska Konstancja
  115. Piaścińska Marianna
  116. Piaścińska Rozalia
  117. Rodzina Piaściński Grzegorz iRuchała Marianna
  118. Piaściński Grzegorz
  119. Rodzina Piaściński Jakub iNalewajko Ewa
  120. Piaściński Jakub
  121. Rodzina Piaściński Jan iPtaszyńska Marianna
  122. Piaściński Jan
  123. Rodzina Piaściński Jan iPiarda Marcjanna
  124. Piaściński Jan
  125. Rodzina Piaściński Józef iRuszczyk Marianna
  126. Piaściński Józef
  127. Rodzina Piaściński Maciej iSkowrońska Katarzyna
  128. Piaściński Maciej
  129. Rodzina Piaściński Michał iPopiołek Zuzanna
  130. Piaściński Michał
  131. Rodzina Piaściński Paweł iGadomska Marcjanna
  132. Piaściński Paweł
  133. Piaściński Stanisław
  134. Rodzina Piaściński Stanisław iFlera Katarzyna
  135. Piaściński Zachariasz
  136. Rodzina Piaściński Zachariasz iGleba Katarzyna
  137. Piątek Katarzyna
  138. Popiołek Zuzanna
  139. Poreda Klara
  140. Prusinowska Katarzyna
  141. Ptaszyńska Marianna
  142. Ruchała Marianna
  143. Ruszczyk Marianna
  144. Serafin Petronela
  145. Serwatko Anna
  146. Skowrońska Katarzyna
  147. Szablak Helena
  148. Rodzina Sztachelski Julian iPiaszczyńska Regina
  149. Sztachelski Julian
  150. Rodzina Szymańczyk Paweł iPiaścińska Konstancja
  151. Szymańczyk Paweł
  152. Szymczyk Marianna
  153. Tomaszczyk Rozalia
  154. Rodzina Tomaszewski Andrzej iPiaścik Małgorzata
  155. Tomaszewski Andrzej
  156. Walczyk Marianna
  157. Wojtkiewicz Marianna
  158. Rodzina Zaorski Jan iDobkowska Adela
  159. Zaorski Jan
  160. Zuzga Felicjan
  161. Rodzina Zysk Jakub iPiaścik Katarzyna
  162. Zysk Jakub