Nowogród

Latitude N53.225593
Longitude E21.878423
 
Enclosed By
 
Place Encloses

Narrative

Nowogród, osada miejska nad rzeką Narwią z lew. brzegu, naprzeciwko ujścia rzeki Pisi, pow. Łomżyński, gmina i parafia Nowogród.
Leży w malowniczem położeniu, na krawędzi wyżynywzniesienia 450 stóp npm, a 125 stóp nad poziom doliny nadrzecznej, szeroko tu się rozciągającej, z widokiem na Narew, mającą tu 320 stóp szerokości i na lasy dawnej puszczy nowogrodzkiej. Odległa 14 wiorst od Łomży, 133 wiorsty od Warszawy, posiada kościół prafialny murowany, dom przytułku dla ubogich, dwie synagogi, szkołę początkową, urząd gminny, 307 domów (3 murowane), 3078 mk. i 5589 mórg ziemi należącej do mieszczan; stacyję pocztową Łomża.
W 1807r. było tu 190 domów, w 1827r. 220 domów, w 1860r. 257 domów (2 mur.)i 2275 mieszkańców (1111 żyd.). Z zakładów fabrycznycj istniały tu 1860r. drobne fabryki grubego sukna ( z produkcją na 4000 rubli srebrem), 8 arbarni, cegielnia, fabryka mydła i świec. Ludność chrześcijańska trudni się rolnictwem.
Położenie samo przy zbiegu dwóchrzek, wskazuje iż w odległej starożytności istniała tu osada, a zapewne i gród. W 1379r. Ziemowit III ks. mazowiecki, dzieląc swe księstwo miedzy synów, nadaje Nowogród Janowi. W 1400r. założył tu ks. Janusz (Starszy) mazowiecki, kościół, a parafię utworzył w 1409r. Jakub, biskup płocki. Osada sama musiała być już wtedy miastem , gdyż Bolesław książę warszawski, wyszogrodzki i zakroczymski nadając w 1434r. prawo magdeburskie, potwierdził dawne przywileje. Pozwalając na zbudowanie łaźni, zastrzega sobie i następcom bezpłatną kąpiel raz w tygodniu,
Położonie nadrzeczne sprzyjając handlowi, przyczyniło się do wzrostu miasta, Nowogród leżał przy trakcie handlowym z Warszawy do Królewca. Według lustracyi z 1564 r. było 300 domów, 14 szewców, 16 kołodziejów. Inni rzemieślnicy, jako wolni od opłat, nie podani. W 1615 r, pożar zniszczył miasto, Według lustracyi z 1620 r. ogólny dochód wynosił 740 zł. 15 gr. Młynów na Narwi i Pisi było 17. Piwowarek 14, dających po beczce piwa (2 sądy) co kwartał do dworu, za beczkę dostają po 6 groszy. Piwowarowie zalewają na słód po 6 korcy, płacą od słodu piwnego i gorzałczanego po 9 groszy. Rybacy dają po 60 szczuk łokietnych, prócz czynszu. Szewcy, kołodzieje, bednarze, kowale, tessarzowie, przetacznicy, stelmachowie po 1 fl, 3 gr. płacą (Star. Polska, I, str. 639, wyd. 2). Władysław IV w 1637 r. nadaje mieszczanom wolne rybołówstwo na Narwi i Pisi. Maria Ludwika, ujęta pięknością położenia, zbudowała sobie nad Narwią, o 2 wiorsty w stronie płn.-zach. od miasta, siedzibę, zniszczoną przez Szwedów. Było to zapewne miejsce dawnego grodu książęcego.
Wolny wręb nadany w 1652 r. mieszczanom, pozwolił im szybko odbudować miasto. Powtórny pożar w 1778 r. zniszczył je do szczętu.
Za rządów pruskich, uspławnienie Pisi ożywiło ruch handlowy, który znowu upadł z chwilą utworzenia ks. warszawskiego i przeprowadzenia granicy, utrudniającej ruch handlowy, Mieszczan rolników tutejszych zwą gryczanami, od ulubionych im placków gryczanych. Gmina N. obejmuje tylko osadę miejską i należy do sądu gminnego okręgu II w Miastkowie. N. par, dek. łomżyński, ma 9420 dusz. Kościół obecny odbudowany w 1821 r, kaplica św. Ducha założona w 1609 r. przez mieszczan. Nowogródzkie starostwo niegrodowe, zwane także leśnictwem kupiskim, leżało w wpjew. mazowieckiem, w ziemi łomżyńskiej.
W 1771 roku zaliczały się doń wsie: Nowogród, Kupiski, Czerwone, Kąty, Zabiele i leśnictwo kupiskie, które posiadał Jerzy Mniszech, kasztelan krakowski, opłacając zeń kwarty 13182 złp. 7 gr. Na sejmie warszawskim z 1778—1775 Stany Rzplitej zapewniły dożywocie na temże stwie Antoniemu ks, Sułkowskiemu, w razie nastąpionej śmierci Mniszcha, Dobra rządowe Nowogród miały po 1831 roku 72,537 mr. obszaru, z czego po oddzieleniu majoratu, nadanego 1838 r. gonerałowi ks. Szachowskiemu, pozostało w 1854 roku ogólnej rozległości 45142 mr. tak w gruntach folwarcznych, jakoteż i włościańskich, a mianowicie; wójtostwo Lipniki 136 mr.; miasto i wójtostwo Nowogród 222 mr. probostwo Nowogród 10 mr.: las 14574 mr. odpadki leśne 4047 mr., past. 849 mr.; rzeka Narew 167 mr; rzeka Pisna_ 201 mr; wie Baba 2 gr. mr, 13 Baliki mr. 204 wś Bindużka mr. 245; wieś Brzezina al. Brzozowa 787mr. wS Czarnia mr. 1235; wś Dawia 240mr.; wś Dembniki mr 556.; wieś Dobry Las 2241 mr; wś Gawrychy 753 mr. ws Gaski 748 mr; wś Gietki 708 ar; wś Jankowo i Młodzianowo 256 mr; wś Krasny Borek 278 mr; wś Kuzie 1339 mr.; wś Lipniki 4529 mr.; wś Morgowniki 253 mr. wś Niksowizna 1069 mr.; wś Plewkowo ?97 mr; wś Popiołki 297 mr; wś Poręby 544 mr.; wieś Szafranki 2129 mr.; wieś Śliwiki 477 mr; wś Tartak 831 mr.; wś Złota Góra 129 mr; wś Korwki 252 mr.; wś Serwatki 267 mr; wś Skroda Ruda 722 mr.; wś Ptaki 104 mr.; wś Zrębiska 109 mr.; wś Jurki 187 mr; Piasutno 1101 mr. Majorat gen. Szachowskiego miał w 1854 r. 27395 mr. tak fol warcznych jak i włościańskich. Fol, Kupiski 1950 mr.; fol. i wójtostwo Łomżyca 176 mr. fol, Miastkowo 671 mr.; sołectwo Miastkowe 70 mr.; odpadki 449 mr.; Łąki Bartne 748 rar. | wody 282 mr.; osady służby leśnej 171 mr. lasy 6125,
W 1866 r. istniały na tym obszarze następne wsie: Kupiski os, 68, z gr. mr 2210; Miastkowo os. 27, s gr. mr. 812; Borzenica os 12, z gr. mr. 408; Jednaczewo os, 43 | gr. mr. 789; Szabłok os. 16, z gr, mr, 386 Łomżyca os. 35, z gr. mr. 1087; Mątwica os 68, z gr. mr. 2054; Bartkowizna os. 2, z gr. mr. 67; Kule os. 2, z gr. mr. 133; Rybaki os. 15, z gr. mr. 474; Kraska os. 23, z gr. mr 348; Janowo os. 50, z gr. mr. 151; Stanisławowo os. 35, z gr. mr. 713; Parzychy os. 10 z gr. mr. 151; Wyk os. 86, z gr. mr. 1601 Zbójna os. 98, z gr. 058; Gontarze os. 21, 2 gr. mr. 452; Pianki os. 44, z gr. mr. 720 Ossowiec os. 43, z gr. me. 791; Laski os. 60 z gr. mr. 1338; Rzym Tabory os. 12, zgr |mr. 307; Gąski os. 6, z gr. mr. 88; Gawrychy os. 23, z gr. mr. 178; Dobry Las os, 12, z gr mr. 23; Dębinki os. 39, z gr. mr. 206; Czarnia os. 10, z gr. mr. 13; Kuze os. 16, z gi mr. 5: Bindużki os. 6, z gr. mr. 22; Ruda Ossowiecka os. 14, z gr. mr. 380. Nowogrodzkie leśnictwo rządowe, zwane dawniej Łach: potem Kupiski, obejmuje lasy dawnej puszczy nowogrodzkiej, rozciągającej się po brzegach rz. Pisi i w nizinie rozległej, przerzniętej przez Skrwę i Rozogę. Lasy te zajmują 31,892 m.
Puszcza nowogrodzka była własnością królewską; istniał tu dwór myśliwski, W 1808 odkryto bursztyn na gruntach wsi: Lipniki, Dębe, Łyse, położonych nad rz, Skrwą. Prawo poszukiwania bursztynu we wszystkich wsiach leśnictwa Nowogród i Mały Płock wydzierżawiano od 1816 do 1845 r. i później od 1852 do 1854 za sumę od 20 do 750 rubli srebrem rocznie. Ogółem dochód wyniósł 6392 rs,.

OBJAŚNIENIE SKRÓCEŃ
najczęściej w tem dziele używanych.

Place Map

References

  1. Barszcz, Agnieszka
  2. Błędos, Ewa
  3. Charubin, Katarzyna
  4. Cybulska, Marianna
  5. Dardziński, Ignacy
  6. Dobkowska, Adela
  7. Duda, Rozalia
  8. Flera, Katarzyna
  9. Florczyk, Katarzyna
  10. Gadomska, Marcjanna
  11. Gadomski, Mikołaj
  12. Family of Gadomski, Mikołaj and Piascińska, Marianna
    1. Gadomski, Mikołaj
    2. Piascińska, Marianna
  13. Gleba, Katarzyna
  14. Kajka, Marianna
  15. Kijek, Rozalia
  16. Kijek, Tomasz
  17. Family of Kijek, Tomasz and Piaścik, Katarzyna
    1. Kijek, Tomasz
    2. Piaścik, Katarzyna
  18. Klimaszewska, Katarzyna
  19. Kozioł, Katarzyna
  20. Krajewska, Marianna
  21. Kulas, Maciej
  22. Family of Kulas, Maciej and Piaścik, Katarzyna
    1. Piaścik, Katarzyna
    2. Kulas, Maciej
  23. Kulczyk, Aleksander
  24. Family of Kulczyk, Aleksander and Piaścik, Weronika
    1. Piaścik, Weronika
    2. Kulczyk, Aleksander
  25. Family of Kuzia, Michał and Piaścik, Marianna
    1. Kuzia, Michał
    2. Piaścik, Marianna
  26. Kuzia, Michał
  27. Lipka, Małgorzata Justyna
  28. Lutrzykowska, Teofila
  29. Lutrzykowski, Jan
  30. Lutrzykowski, Piotr
  31. Family of Lutrzykowski, Piotr and Piaścińska, Rozalia
    1. Lutrzykowski, Piotr
    2. Piaścińska, Rozalia
  32. Morze, Stanisław
  33. Family of Morze, Stanisław and Piaścińska, Marianna
    1. Morze, Stanisław
    2. Piaścińska, Marianna
  34. Nalewajko, Ewa
  35. Nosek, Franciszka
  36. Olszewik, Magdalena
  37. Ostrowska, Barbara
  38. Parzych, Franciszka
  39. Piarda, Marcjanna
  40. Piascińska, Marianna
  41. Piasciński, Łukasz
  42. Piasczyński, Andrzej
  43. Piasczyński, Stanisław
  44. Piaszczyk, Bartłomiej
  45. Family of Piaszczyk, Bartłomiej and Wojtkiewicz, Marianna
    1. Wojtkiewicz, Marianna
    2. Piaszczyk, Bartłomiej
  46. Piaszczyk, Benedykt
  47. Family of Piaszczyk, Benedykt and Krajewska, Marianna
    1. Krajewska, Marianna
    2. Piaszczyk, Benedykt
  48. Piaszczyk, Bonifacy
  49. Family of Piaszczyk, Bonifacy and Klimaszewska, Katarzyna
    1. Klimaszewska, Katarzyna
    2. Piaszczyk, Bonifacy
  50. Family of Piaszczyk, Ignacy and Kozioł, Katarzyna
    1. Kozioł, Katarzyna
    2. Piaszczyk, Ignacy
  51. Piaszczyk, Ignacy
  52. Family of Piaszczyk, Jakub and Piaszczyk, Katarzyna
    1. Piaszczyk, Jakub
    2. Piaszczyk, Katarzyna
  53. Piaszczyk, Jakub
  54. Piaszczyk, Józef
  55. Family of Piaszczyk, Józef and Piaszczyk, Katarzyna
    1. Piaszczyk, Katarzyna
    2. Piaszczyk, Józef
  56. Family of Piaszczyk, Karol and Piątek, Katarzyna
    1. Piątek, Katarzyna
    2. Piaszczyk, Karol
  57. Piaszczyk, Karol
  58. Piaszczyk, Katarzyna
  59. Piaszczyk, Katarzyna
  60. Piaszczyk, Marianna
  61. Piaszczyk, Mateusz
  62. Family of Piaszczyk, Mateusz and Charubin, Katarzyna
    1. Piaszczyk, Mateusz
    2. Charubin, Katarzyna
  63. Family of Piaszczyk, Mikołaj and Piaszczyk, Marianna
    1. Piaszczyk, Mikołaj
    2. Piaszczyk, Marianna
  64. Piaszczyk, Mikołaj
  65. Family of Piaszczyk, Szymon and Tomaszczyk, Rozalia
    1. Tomaszczyk, Rozalia
    2. Piaszczyk, Szymon
  66. Piaszczyk, Szymon
  67. Family of Piaszczyk, Tomasz and Duda, Rozalia
    1. Duda, Rozalia
    2. Piaszczyk, Tomasz
  68. Piaszczyk, Tomasz
  69. Piaszczyńska, Elżbieta
  70. Piaszczyńska, Marianna
  71. Piaszczyńska, Regina
  72. Piaszczyński, Adam
  73. Piaszczyński, Franciszek
  74. Piaszczyński, Jakub
  75. Piaszczyński, Jan
  76. Family of Piaszczyński, Jan and Parzych, Franciszka
    1. Parzych, Franciszka
    2. Piaszczyński, Jan
  77. Family of Piaszczyński, Jan and Florczyk, Katarzyna
    1. Florczyk, Katarzyna
    2. Piaszczyński, Jan
  78. Piaszczyński, Jan
  79. Family of Piaszczyński, Józef and Szablak, Helena
    1. Piaszczyński, Józef
    2. Szablak, Helena
  80. Family of Piaszczyński, Józef and Serafin, Petronela
    1. Piaszczyński, Józef
    2. Serafin, Petronela
  81. Piaszczyński, Józef
  82. Piaszczyński, Józef
  83. Family of Piaszczyński, Mikołaj and Poreda, Klara
    1. Piaszczyński, Mikołaj
    2. Poreda, Klara
  84. Piaszczyński, Mikołaj
  85. Family of Piaszczyński, Stanisław and Serwatko, Anna
    1. Piaszczyński, Stanisław
    2. Serwatko, Anna
  86. Piaszczyński, Stanisław
  87. Family of Piaszczyński, Walenty and Piaszczyńska, Marianna
    1. Piaszczyński, Walenty
    2. Piaszczyńska, Marianna
  88. Family of Piaszczyński, Walenty and Kajka, Marianna
    1. Piaszczyński, Walenty
    2. Kajka, Marianna
  89. Piaszczyński, Walenty
  90. Piaszczyński, Walenty
  91. Family of Piaszczyński, Walenty and Cybulska, Marianna
    1. Cybulska, Marianna
    2. Piaszczyński, Walenty
  92. Family of Piaszczyński, Wojciech and Piaszczyńska, Elżbieta
    1. Piaszczyńska, Elżbieta
    2. Piaszczyński, Wojciech
  93. Piaszczyński, Wojciech
  94. Piaścik, Andrzej
  95. Family of Piaścik, Andrzej and Barszcz, Agnieszka
    1. Piaścik, Andrzej
    2. Barszcz, Agnieszka
  96. Piaścik, Andrzej
  97. Family of Piaścik, Bartłomiej and Kijek, Rozalia
    1. Piaścik, Bartłomiej
    2. Kijek, Rozalia
  98. Piaścik, Bartłomiej
  99. Piaścik, Józef
  100. Piaścik, Józef
  101. Family of Piaścik, Józef and Nosek, Franciszka
    1. Piaścik, Józef
    2. Nosek, Franciszka
  102. Family of Piaścik, Józef and Ostrowska, Barbara
    1. Piaścik, Józef
    2. Ostrowska, Barbara
  103. Family of Piaścik, Józef and Szymczyk, Marianna
    1. Szymczyk, Marianna
    2. Piaścik, Józef
  104. Piaścik, Józef
  105. Piaścik, Katarzyna
  106. Piaścik, Katarzyna
  107. Piaścik, Katarzyna
  108. Piaścik, Marianna
  109. Piaścik, Małgorzata
  110. Piaścik, Stanisław
  111. Family of Piaścik, Stanisław and Prusinowska, Katarzyna
    1. Piaścik, Stanisław
    2. Prusinowska, Katarzyna
  112. Piaścik, Weronika
  113. Piaścik, Wojciech
  114. Piaścik, Wojciech
  115. Family of Piaścik, Wojciech and Walczyk, Marianna
    1. Piaścik, Wojciech
    2. Walczyk, Marianna
  116. Family of Piaścik, Wojciech and Błędos, Ewa
    1. Piaścik, Wojciech
    2. Błędos, Ewa
  117. Piaścińska, Konstancja
  118. Piaścińska, Marianna
  119. Piaścińska, Rozalia
  120. Piaściński, Grzegorz
  121. Family of Piaściński, Grzegorz and Ruchała, Marianna
    1. Ruchała, Marianna
    2. Piaściński, Grzegorz
  122. Family of Piaściński, Jakub and Nalewajko, Ewa
    1. Nalewajko, Ewa
    2. Piaściński, Jakub
  123. Piaściński, Jakub
  124. Family of Piaściński, Jan and Ptaszyńska, Marianna
    1. Piaściński, Jan
    2. Ptaszyńska, Marianna
  125. Family of Piaściński, Jan and Piarda, Marcjanna
    1. Piaściński, Jan
    2. Piarda, Marcjanna
  126. Piaściński, Jan
  127. Piaściński, Jan
  128. Family of Piaściński, Józef and Ruszczyk, Marianna
    1. Ruszczyk, Marianna
    2. Piaściński, Józef
  129. Piaściński, Józef
  130. Piaściński, Maciej
  131. Family of Piaściński, Maciej and Skowrońska, Katarzyna
    1. Skowrońska, Katarzyna
    2. Piaściński, Maciej
  132. Piaściński, Michał
  133. Family of Piaściński, Michał and Popiołek, Zuzanna
    1. Popiołek, Zuzanna
    2. Piaściński, Michał
  134. Piaściński, Paweł
  135. Family of Piaściński, Paweł and Gadomska, Marcjanna
    1. Piaściński, Paweł
    2. Gadomska, Marcjanna
  136. Family of Piaściński, Stanisław and Flera, Katarzyna
    1. Piaściński, Stanisław
    2. Flera, Katarzyna
  137. Piaściński, Stanisław
  138. Piaściński, Zachariasz
  139. Family of Piaściński, Zachariasz and Gleba, Katarzyna
    1. Piaściński, Zachariasz
    2. Gleba, Katarzyna
  140. Piątek, Katarzyna
  141. Popiołek, Zuzanna
  142. Poreda, Klara
  143. Prusinowska, Katarzyna
  144. Ptaszyńska, Marianna
  145. Ruchała, Marianna
  146. Ruszczyk, Marianna
  147. Serafin, Petronela
  148. Serwatko, Anna
  149. Skowrońska, Katarzyna
  150. Szablak, Helena
  151. Family of Sztachelski, Julian and Piaszczyńska, Regina
    1. Piaszczyńska, Regina
    2. Sztachelski, Julian
  152. Sztachelski, Julian
  153. Szymańczyk, Paweł
  154. Family of Szymańczyk, Paweł and Piaścińska, Konstancja
    1. Piaścińska, Konstancja
    2. Szymańczyk, Paweł
  155. Szymczyk, Marianna
  156. Tomaszczyk, Rozalia
  157. Family of Tomaszewski, Andrzej and Piaścik, Małgorzata
    1. Tomaszewski, Andrzej
    2. Piaścik, Małgorzata
  158. Tomaszewski, Andrzej
  159. Walczyk, Marianna
  160. Wojtkiewicz, Marianna
  161. Family of Zaorski, Jan and Dobkowska, Adela
    1. Dobkowska, Adela
    2. Zaorski, Jan
  162. Zaorski, Jan
  163. Zuzga, Felicjan
  164. Family of Zysk, Jakub and Piaścik, Katarzyna
    1. Zysk, Jakub
    2. Piaścik, Katarzyna
  165. Zysk, Jakub